Để ngành chế biến dăm gỗ phát triển bền vững

baophutho.vnTrái với sự sôi động của năm 2021-2022, những tháng đầu năm 2023 chứng kiến sự đi xuống cả về sản lượng và giá trị của ngành chế biến dăm gỗ trên địa bàn tỉnh. Nhiều doanh nghiệp, cơ sở sản xuất dăm gỗ đóng cửa hoặc hoạt động cầm chừng, đặt ra bài toán làm sao để phát triển bền vững ngành chế biến gỗ vốn được đánh giá rất tiềm năng này.

Để ngành chế biến dăm gỗ phát triển bền vững

baophutho.vnTrái với sự sôi động của năm 2021-2022, những tháng đầu năm 2023 chứng kiến sự đi xuống cả về sản lượng và giá trị của ngành chế biến dăm gỗ trên địa bàn tỉnh. Nhiều doanh nghiệp, cơ sở sản xuất dăm gỗ đóng cửa hoặc hoạt động cầm chừng, đặt ra bài toán làm sao để phát triển bền vững ngành chế biến gỗ vốn được đánh giá rất tiềm năng này.

Chế biến dăm gỗ tại Công ty TNHH Hoa Hùng (khu 6, xã Tiêu Sơn, huyện Đoan Hùng).

Nước nổi thì bèo nổi

Chế biến dăm gỗ xuất khẩu là một trong những ngành nghề truyền thống của huyện Đoan Hùng, đã phát triển được trên 30 năm. Đây cũng là địa phương có nhiều cơ sở, doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực này với 11 cơ sở (giảm hai cơ sở so với năm 2022). Công ty TNHH Hoa Hùng (khu 6, xã Tiêu Sơn) hoạt động trong ngành chế biến dăm gỗ xuất khẩu từ năm 1990. Theo đại diện doanh nghiệp này cho biết, sản lượng dăm gỗ những tháng đầu năm 2023 chỉ bằng 1/3 so với cùng kỳ năm ngoái. Không những vậy, giá bán cũng giảm từ 30%-50%. Bà Nguyễn Thị Hoa - chủ doanh nghiệp cho biết thêm: “Ngành nghề này phụ thuộc rất lớn vào biến động của thị trường. Cùng với đó, việc chưa đáp ứng được yêu cầu của nhà nhập khẩu về chứng chỉ rừng đã gián tiếp làm giảm giá trị sản phẩm dăm gỗ của doanh nghiệp”.

Giai đoạn 2021-2022, ghi nhận sự phát triển “nóng” của ngành chế biến dăm gỗ để cung cấp cho các cơ sở làm viên nén chất đốt. Theo các chuyên gia nhận định, nguyên nhân chính là do việc khan hiếm năng lượng tại Châu Âu đã làm cho mặt hàng viên nén chất đốt “lên ngôi”. Tại Phú Thọ, nhiều cơ sở băm dăm hình thành, từ năm 2021-2023, Sở Kế hoạch và Đầu tư (KHĐT) đã cấp phép cho 51 cơ sở chế biến dăm gỗ. Thực tế cho thấy, một số cơ sở phát triển không kiểm soát, chạy theo lợi nhuận, không quan tâm đến chất lượng sản phẩm là một nguyên nhân chính dẫn đến sự “lênh đênh” của giá dăm gỗ và ảnh hưởng xấu đến thương hiệu dăm gỗ của Phú Thọ. Theo anh Nguyễn Văn Trường - Quản đốc Công ty TNHH Liên doanh Cát Phú Quảng Ninh - Phú Thọ (doanh nghiệp chuyên thu mua dăm để sản xuất viên nén chất đốt) cho biết: “Chất lượng dăm gỗ của Phú Thọ thấp hơn nhiều so với các tỉnh miền Trung như Nghệ An, Thanh Hóa. Hiện tượng lẫn tạp chất, độ ẩm cao, ẩm mốc, hàm lượng xenluloza thấp khá phổ biến dẫn đến tỷ lệ mùn hóa cao trong thời gian ngắn”. Chất lượng dăm gỗ kém, mất niềm tin của các khách hàng dẫn đến bị nhà nhập khẩu ép giá và không cạnh tranh được với các địa phương khác.

Dây chuyền sản xuất viên nén chất đốt từ dăm gỗ tại Công ty TNHH Liên doanh Cát Phú Quảng Ninh - Phú Thọ.

Cơ cấu lại để phát triển bền vững

Theo số liệu từ Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, những tháng đầu năm 2023, dăm gỗ và viên nén là hai mặt hàng xuất khẩu chủ lực của ngành gỗ mang lại giá trị cao. Nhưng dường như dăm gỗ Phú Thọ lại đứng ngoài bức tranh phát triển ấy. Ngay lúc này, việc cơ cấu lại, cân đối quy hoạch các cơ sở chế biến dăm một cách hợp lý, hạn chế cấp phép mới cho các cơ sở chế biến dăm thô để dành nguồn nguyên liệu phục vụ cho cơ sở chế biến gỗ sâu là việc làm cấp thiết cần phải làm ngay. Cùng với đó, việc tuyên truyền cho người dân các vùng trồng rừng hạn chế tối đa việc thu hoạch keo non để bán cho các cơ sở băm răm là rất cần thiết. Sự phát triển “nóng” dăm gỗ trong hai năm 2021-2022 đã gây ra tình trạng “khát” nguyên liệu đầu vào, dẫn đến hiện tượng một số người trồng rừng tại các huyện thu hoạch keo nguyên liệu chưa đến tuổi để bán cho các cơ sở chế biến dăm gỗ. Điều này gây bất lợi cho người trồng rừng và giảm giá trị kinh tế của rừng trồng. Theo ông Nguyễn Công Thế - Giám đốc Công ty TNHH MTV Phú Thịnh (Lương Sơn, Yên Lập) cho biết: “Giá cây gỗ lớn bán tại rừng là 1,2 triệu đồng/m3, trong khi gỗ keo nhỏ dân thu hoạch chở đến nhà máy bán chưa đến 1 triệu đồng/m3. Gỗ nhỏ bình quân 2,6 tấn sẽ cho 1 tấn sản phẩm dăm, gỗ lớn chỉ cần 2,3 tấn là cho một sản phẩm dăm. Vì vậy, khuyến khích người dân giữ lại rừng gỗ lớn cùng với chứng chỉ phát triển rừng bền vững thì giá trị mang lại sẽ cao hơn rất nhiều”.

Không chỉ hướng đến phát triển rừng nguyên liệu bền vững mà trong quá trình cấp giấy phép kinh doanh cho các cơ sở chế biến, trong đó có ngành nghề chế biến dăm gỗ xuất khẩu, các cấp quản lý phải yêu cầu doanh nghiệp đưa ra cam kết “chế biến gỗ theo hướng sử dụng tổng hợp gỗ, đa dạng các sản phẩm bao gồm gỗ nội, ngoại thất, các loại ván thanh, dăm gỗ và viên nén, trong đó các sản phẩm chế biến cao là chủ đạo, hạn chế xuất dăm thô”. Quy hoạch lại các cơ sở chế biến dăm gỗ, nâng cao chất lượng là chìa khóa để thương hiệu dăm gỗ Phú Thọ có thể cạnh tranh với các địa phương khác và giúp cho người kinh doanh không còn rơi vào tình trạng phụ thuộc vào thị trường như hiện nay.

Thùy Trang